We hadden Mario Komsta uitgenodigd bij EUK om ons wat
meer bij te brengen over het correct verpotten van bonsai. Iedereen die al eens
een workshop gevolgd heeft met Mario Komsta weet dat hij niet de
gemakkelijkste is als het aankomt op correctheid bij een verpotting.
Half werk wordt door hem niet getolereerd, een goede voorbereiding is
een must. Als je een boom verpot moet je het direct goed doen, en geen
half werk leveren. Verpotten van bonsai is namelijk een van de meest
stressvolle gebeurtenissen voor onze bomen, en als het daar mis gaat kan
zoiets enorm veel schade opleveren. Het is daarom zeer belangrijk om een
verpotting steeds goed voor te bereiden, en er voor te zorgen dat je
alle materialen ter beschikking hebt staan. Zorg ook dat je alle
ingrediënten van je grondmengsel hebt klaar liggen, en dit uitgezeefd,
en in de juiste korrelgrootte. Zo vergelijkt Mario een verpotting van
bonsai met een chirurgische ingreep. Het is dus eigenlijk hetzelfde als
een mens opereren, en het zou dan ook nogal dom zijn om te opereren als
je niet al het benodigde materiaal hebt klaar liggen. Een chirurg moet
immers ook niet gaan zoeken naar het juiste gereedschap tijdens een
operatie…
Wees dan ook altijd goed voorbereid als je een boom gaat verpotten, en
verwacht jezelf aan mogelijk onvoorziene problemen. De pot die je wil
gaan gebruiken kan zo soms op één of andere manier toch niet zo goed passend
zijn voor de boom, en dan moet je uiteraard een alternatief hebben klaar
liggen. De wortelpartij kan er helemaal anders uitzien als gedacht, of
het kan in sommige gevallen bijzonder moeilijk zijn om een boom te
fixeren in zijn pot, enz. Ik denk niet dat ik hier een lijst met alle
gereedschappen moet gaan zetten die je mogelijk nodig kan hebben tijdens
een verpotting, maar je begrijpt ook wel dat het niet mooi is als je
een bepaald stuk gereedschap niet kan vinden tijdens een verpotting, of
het zelfs helemaal niet hebt. Een boom uit zijn pot halen, en hem
ontdoen van zijn oude grond, betekend dan ook dat je alles hebt
klaarstaan om vlot de boom te kunnen verpotten zonder al te veel tijd te
verliezen. Het zal jullie al wel duidelijk zijn: een goede
voorbereiding is al half het werk gedaan.
Ga daarna als volgt te werk tijdens een verpotting:
– Knip alle verankeringsdraden onderaan de pot los, meestal kan je dit
doen door de pot op zijn kant te zetten, en de stam goed vast te houden.
(Wel opletten met soorten met een delicate schors!)
– Ga met een verpotsikkel langs de binnenkant van de rand van de pot, om
de boom los te krijgen uit de vorige pot. Afhankelijk van de grootte en
de soort, kan je hier wat spatie met de rand van de pot laten. (Bij ruw
materiaal zoals yamadori in een plastic emmer is dit uiteraard niet van
toepassing)
– Haal de boom voorzichtig uit zijn pot, en ondersteun de wortelkluit bij
het uithalen, zodat er geen wortels kunnen afscheuren door het gewicht
van het grondmengsel. Bij grotere en zwaardere bomen is het altijd
verstandig om wat hulp te hebben van een tweede persoon. Verpotbakken
zijn ook altijd handig tijdens een verpotting. Plaats de wortelkluit op
een stabiele ondergrond.
– Met een eetstokje of verpothark kan men nu het oude grondmengsel
verwijderen. Wel opletten met grote verpotharken, die kunnen snel veel
schade aanrichten. Het is dan ook logisch dat je geen shohin verpot met
een grote verpothark, en vice versa. Als de wortels stevig aan het
matten zijn, is het belangrijk dat je de wortelkluit goed bestudeerd.
Als er binnenin het grondmengsel voldoende fijne wortels zitten, kan je
deze mattende wortels aan de buitenkant verwijderen met een scherpe
spatel. (ook aan de onderkant!) Of je kan het voorzichtig ontwarren met
een eetstokje. De meeste loofbomen kan je ontdoen van al de oude grond,
bij coniferen laat je best een deel van het oude grondmengsel zitten.
Probeer altijd de wortels van binnen naar buiten uit te kammen. (radiaal
naar buiten toe)
– Nadat alle oude grond verwijderd is, kan je de wortel eens goed
inspecteren, en kijken of er eventueel ergens een correctie moeten
gebeuren. (Er is uiteraard weer veel verschil in ruw materiaal en verder
gevorderde bonsai!) Met een scherpe (en hygiënische!) wortelschaar
snoei je de wortelkluit bij. Dikkere wortels kunnen eventueel nog
gebogen of opgespannen worden indien nodig. Met een tuinslang kan je de
wortelkluit goed zuiver maken, mits de soort het toelaat natuurlijk.
Probeer ook altijd een vlakke wortelkluit te verkrijgen, zonder al te
veel grote gaten binnenin.
– Als de wortelkluit goed bij gesnoeid is, kan je de nieuwe pot (of de
oude pot als je hem niet wil vervangen) gaan vullen met het nieuwe
grondmengsel. De eerste laag is de drainage laag, en die bestaat uit 1
maat grotere korrelgrootte dan het mengsel dat je tussen de rest van je
wortelkluit gaat gebruiken. Leg dan een laag van het juiste grondmengsel
boven op de drainage laag. Plaats je boom, en kijk of de hoogte goed
is. Pas de hoogte aan indien nodig, en werk de boom met een heen en weer
draaiende beweging in op het grondmengsel. Dan ga dan je boom
vastzetten in de pot met behulp van de verankeringsdraden. Een goede
verankering van de boom in de pot is een must. Denk dus altijd goed na
als je de verankeringsdraden aanbrengt in de pot, zodat je de boom
zonder al te veel problemen kan vastzetten in de pot. Bij sommige
pot-modellen is dit al iets moeilijker, en ga je noodoplossingen moeten
bedenken. Dit kan gaan van schroeven in de stam, of het gebruik van een
stuk bamboe dat je boven op (of zelfs binnenin als dat steviger is) de
wortelkluit kan plaatsen, om hieraan de verankeringsdraden vast te
zetten. Bij hogere potten (zoals bij een cascade) kan je dan steeds wat
grondmengsel bijvullen, en dan met een eetstokje de grond goed inwerken
tussen de wortels, en daarna weer een nieuwe laag aanbrengen, enz.
Probeer er ook altijd voor te zorgen dat je verankeringsdraden of andere
hulpmiddelen niet zichtbaar zijn boven op het grondmengsel!
– Belangrijk is ook dat je geen luchtgaten in je grondmengsel laat
zitten. Daarom gebruiken we een eetstokje om de korrels tussen de
wortels in te werken. Ga hier altijd voorzichtig mee te werk! Het is
niet de bedoeling dat je wortels gaat verpletteren, of de korrels in het
grondmengsel gaat vergruizen! Je duwt het eetstokje zonder al te veel
druk te zetten in het grondmengsel, en maakt een licht draaiende
beweging, zodat de korrels dieper kunnen zakken waar plaats over is.
Gebruik de juiste grootte van eetstokje naargelang je boom en de
korrelgrootte. Ga ook systematisch te werk. Begin in het midden van de
wortelkluit zo dicht mogelijk bij de stam, en werk naar buiten naar de
potrand toe, en werk zo de pot rond in 1 bepaalde richting. Vul bij waar
nodig, niet teveel in 1 keer, en als de korrels niet meer naar beneden
zakken, zit het in principe wel goed.
– Met een kokosborsteltje kan je nu het overtollige grondmengsel weg
borstelen langs de randen van de pot. Zorg dat je grondmengsel overal
goed gelijk ligt. Voor een goede watergift is het ook belangrijk dat je
grondmengsel iets onder de potrand uitkomt. (anders kan het water over
de potrand wegvloeien bij de watergift) Op plaatsen waar de fijnere
wortels bovenaan zitten leg je best een laagje vers sphagnum mos op, om
deze te beschermen tegen uitdrogen.
– Als alles goed gegaan is, is de verpotting nu achter de rug. Een goede
watergift is natuurlijk noodzakelijk nu! Belangrijk is dat alle stof nu
weg gespoeld wordt. Geef daarom zolang water totdat er weer helder water
langs de drainagegaten uitloopt. Gebruik altijd een gieter met een zeer
fijne broes.
Even belangrijk als de voorbereiding is de nazorg
van een boom na een verpotting. Plaats een pas verpotte boom in een
serre als je die hebt, en verplaats de boom niet onnodig om nieuwe
wortelgroei zo weinig mogelijk te verstoren. Zeker niet onmiddellijk in
de volle zon gaan zetten, en best ergens beschut tegen de wind.
(uitdroging!) Een goede luchtvochtigheid en wat bodemwarmte kunnen veel
nut hebben bij wat moeilijkere gevallen, en eventueel kan je ook wat
vloeibare hormonen toedienen te bevordering van de wortelgroei. De
eerste twee tot drie weken dien je de boom niet bemesten, maar daarna
kan je stilaan met lagere dosissen de bemesting opnieuw gaan opbouwen.
Bij windstil weer kan je de boom al eens uit de serre zetten, maar ook
weeral opletten met felle zon.
Watergift is ook heel belangrijk bij pas verpotte bomen. Je moet niet
elke dag water gaan geven als het niet nodig is. Laat de wortelkluit
tussen in wat aandrogen, maar ook zeker niet uitdrogen. (Wederom is er
weer verschil in boomsoorten!) Een goede kleine dagelijkse controle kan
achteraf veel grotere problemen voorkomen. Opletten met vogels die gek
zijn op het sphagnum mos als je je bomen terug buiten zet, zij kunnen
snel grote schade aanbrengen. Fixeer eventueel wat wortelnet bovenop het
grondmengsel zodat de vogels er niet aan kunnen.
Waarschijnlijk
ben ik hier nog één en ander vergeten te vermelden. Maar het zal wel
duidelijk zijn dat verpotten niet de meest gemakkelijke ingreep is in
een leven van een bonsai. Als je dit goed doet, garandeer je jezelf een
betere ontwikkeling van je boom. Doe je het slecht, kan het veel
problemen bezorgen en soms zelfs slecht aflopen voor de boom. Over grondmengsels is er ook
al veel gediscussieerd, maar Mario raad iedereen aan om goede kwaliteit
akadama te gebruiken in combinatie met kyriu, bims of ander vulkanisch
gesteente. De verhoudingen verschillen wat naargelang
de boomsoorten. Zuurminnende soorten zoals Azalea’s prefereren speciale
grondmengsels zoals kanuma. Als je hierover twijfelt vraag je best altijd op
voorhand advies. Gebruik zeker geen bestandsdelen waarvan je niet zeker bent dat ze deugen.
Mario heeft ons aan de hand van enkele voorbeelden op
zijn laptop laten zien wat er allemaal mogelijk is
bij wat moeilijkere gevallen tijdens een verpotting. Hij toonde ons hoe een gezonde wortelkluit er hoort uit te zien bij verschillende boomsoorten. En hij heeft nog een driestam mugo van Lydie en wat shohin opstellingen besproken. Er is heel wat uitgeprobeerd om een goede opstelling te maken, en iedereen weet ook wel dat er bijzonder veel
regeltjes zijn waar je rekening mee moet houden bij het samenstellen van
zo’n opstelling. Men heeft bijna nooit genoeg bomen, tafeltjes en
attributen. Maar er zijn volgens mij toch enkele leuke opstellingen
uit voort gekomen…
Tot zover de theorie rondom verpotten. Volgende keer is het de beurt aan de praktijk. We gaan eens kijken of we
de theorie die Mario ons bijgebracht heeft kunnen omzetten naar praktijk. Op
zaterdag 31 maart en zondag 1 april is er een werkweekend rondom verpotten dat zal doorgaan bij Bonsai Studio Momiji. Iedereen op post!
Tot dan…